Bitkisel ilaç, Afrika’da geliştirilen ilk sıtma karşıtı tedavi yöntemi oldu.
Afrika kıtası yıllardır salgın hastalıklarla mücadele ediyor. Aşırı yağışların neden olduğu bataklık sıtma gibi hastalıkların yaygın olarak görülmesine neden oluyor. Bu sıralar ise gündemde bir bitkisel ilaç var. Sıtmaya çare olduğu düşünülen ilaçla ilgili bilmedikleriniz bu makalede. Makaleyi yazan Edward Qorro.
Tanzanya merkezli bir araştırma enstitüsünün geliştirdiği sıtmaya karşı bitkisel panzehir, sivrisinek kaynaklı bu hastalığın dünyadaki yükünün %95’ini hâlâ taşıyan kıta için umut vadediyor. Bitkisel ilaç, Afrika’da geliştirilen ilk sıtma karşıtı tedavi yöntemi oldu.
İngiliz Nobel ödüllü Sir Ronald Ross, 1897 yılında parazitin kaynağının Anopheles sivrisineği olduğunu keşfettikten sonra sıtmaya “O milyon öldüren ölüm” derken abartmıyordu.
Bir asırdan fazla bir süre sonra sıtma hala ölümlere yol açıyor ve hastalığın orantısız yükünü Afrika çekiyor.
Zamanında tedavi etkili olsa da, yan etkiler ve nüksler yaygındır. Bu nedenle, geleneksel allopatiye alternatifler de dahil olmak üzere daha iyi tedaviler için amansız bir arayış vardır.
Tanzanya’nın Arusha kentindeki NM Afrika Bilim ve Teknoloji Enstitüsü’ndeki (NM-AIST) araştırmacıların çabalarından biri, sıtmaya karşı mücadelede bitkisel bir ilaç üretti.
Çin böğürtleni ailesinden Cedrela odorata bitkisinin özlerinden elde edilen bu yenilikçi bitkisel ilaç , yan etkileri en aza indirerek daha doğal bir tedavi vaat ediyor.
TRT Afrika’ya konuşan NM-AIST araştırmacılarından Dr. Shadrack Daniel, “Bu, geleneksel tedavide kullanılan ilaçların aksine kimyasal madde içermeyen doğal bir ilaçtır.” dedi.
Klinik deneylerden geçmesine daha çok zaman olan formülasyon, bu istilacı ağaç türündeki moleküllerin davranışlarını değerlendirmek için bilgisayar teknolojisini kullanan hem yukarıdan aşağıya hem de aşağıdan yukarıya yaklaşımları kullanıyor.
Bitkisel tedavi, Afrika’da, özellikle Tanzanya’da yerel otlar kullanılarak geliştirilen ilk sıtma karşıtı tedavi olma özelliğini taşıyor.
Kenya Tıbbi Araştırma Enstitüsü (KEMRI) ve Güney Afrika’dan araştırmacıların iş birliğiyle, Arusha merkezli kurumdaki ekip, üç yıllık kapsamlı bir çalışmanın ardından bu Temmuz ayında çığır açan bir gelişmeye ulaştı.
Dr. Daniel, “Neyin işe yaradığını ve nasıl işe yaradığını belirlemek için iki yaklaşımı birleştirdik” diye açıklıyor.
Değerli varlık
Cedrela odorata , Amazon yağmur ormanları da dahil olmak üzere Batı Hint Adaları ve Orta ve Güney Amerika’ya özgü, hızlı büyüyen bir kereste ağacıdır.
Birçok Pasifik adasına ve Güney Afrika’ya getirilmiş olup, bazı bölgelerde hızla istilacı hale gelmiştir.
Küresel İstilacı Türler Veritabanı’na göre ağaç 40 metreye kadar uzayabilir ve çapı iki metreden fazladır. 80 cm’ye kadar uzayan yaprakları soğan ve sarımsağı andıran güçlü bir koku yayar.
Bu tür, çoğunlukla mobilya, kapı ve pencere yapımında kullanılan kereste olarak ticari açıdan değerlidir.
NM-AIST’de devam eden araştırmalar Cedrela odorata’ya tıbbi açıdan önemli yeni bir boyut kazandırdı .
Dr. Daniel TRT Afrika’ya yaptığı açıklamada, “Etkili sıtma tedavisi için belirli bir dozaj oluşturup standardize etmeden önce klinik denemeler yapıyoruz ” dedi.
Bitkisel ilacın kullanıma sunulduğunda, Afrika ülkelerinin sıtmayı daha az yan etkiyle ve etkinlikten ödün vermeden tedavi etmesine yardımcı olabileceğine inanıyor. “Bu sadece bir tedavi değil; aynı zamanda hastalığa karşı da koruma sağlayabilir.”
Onay bekleyen bitkisel ilaç ilk olarak Tanzanya’da tanıtılacak ve daha sonra kıtanın sıtma salgınının görüldüğü diğer bölgelerine yaygınlaştırılacak.
Bu keşfe giden yolculuk, 2021 yılında, OR Tambo Afrika Araştırma Kürsüsü tarafından sıtma karşıtı ilaç dağıtımında nanoteknolojinin uygulanması konusunda finanse edilerek başladı.
NM-AIST bu anlaşmayla tohum yatırımı olarak 1 milyon dolar aldı.
Tanzanya’daki UNESCO Ulusal Komisyonu ve Ifakara Sağlık Enstitüsü ile iş birliği yapan bu araştırma kürsüsü, bitkisel sıtma ilacının keşfine yatırım yaparak, bölgesel bir nano merkez oluşturmayı ve sıtma ilaçlarının ticarileştirilmesini desteklemeyi amaçlıyor.
Kıtasal felaket
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, 2022 yılında Afrika ülkelerinde tahmini 236 milyon sıtma vakası (küresel vakaların %95’i) ve 590.935 sıtma ölümü (küresel rakamın %97’si) gerçekleşmiştir.
Afrika Liderleri Sıtma İttifakı, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Uganda ve Mozambik olmak üzere dört üye ülkenin dünya çapındaki sıtma vakalarının neredeyse yarısını oluşturduğunu bildirdi.
Sıtmanın görülme sıklığını azaltmada kaydedilen ilerleme yavaş seyrediyor ve kıta, hastalığı 2030 yılına kadar ortadan kaldırma hedefinin çok gerisinde kalıyor.
2015’ten bu yana sıtma vakalarında %7,6, ölüm oranında ise %11,3 oranında düşüş yaşandı. Her ikisi de Afrika Birliği’nin 2020’ye kadar %40, 2025’e kadar ise %70 azaltma hedeflerinin gerisinde kaldı.
Sıtma vakalarını bildiren 46 üye ülkeden yedisinde, vaka sayısında veya ölüm oranında yüzde 40 oranında azalma sağlandı.
