Zimbabve hükümeti, 2000’li yılların başında toprakları zorla ellerinden alınan 500’den fazla kişiye tazminat ödenmesi gerektiğini tespit etti.
Zimbabve, sömürgeciliğin yol açtığı bazı yanlışları telafi etmek amacıyla 20 yıl önce çiftliklerine el konulan toprak ve mülklerini kaybeden yerli ve yabancı beyaz çiftçilere tazminat ödeyeceğini açıkladı.
Siyahilerin çoğunlukta olduğu ülkenin o zamanki başkanı Robert Mugabe, 2000 yılında zaman zaman şiddete de dönüşen, çoğunlukla kaotik bir yeniden dağıtım programını başlattığında, yaklaşık 4.000 beyaz çiftçi evlerini ve geniş topraklarını kaybetti.
2019 yılında hayatını kaybeden Mugabe, bu kararın, Güney Afrika ülkesinin 1980 yılında beyaz azınlık yönetiminden bağımsızlığını kazanmasının ardından sömürge dönemindeki toprak eşitsizliğini gidermeyi amaçladığını söyledi.
Maliye Bakanı Mthuli Ncube, Çarşamba günü diplomatlarla yaptığı toplantıda, hükümetinin yerel beyaz çiftçilerden gelen 351,6 milyon dolar değerindeki 441 tazminat başvurusunu ve yabancılardan gelen 196,6 milyon dolar değerindeki 94 başvuruyu onayladığını, ancak topraklarını kaybeden yerel çiftçilere sadece %1’lik veya 3,5 milyon dolarlık kısmın nakit olarak ödeneceğini duyurdu.
Hazine tahvilleri
Ncube, bakiyenin hazine tahvillerinin ihracı yoluyla ödeneceğini söyledi.
Yabancılara, Danimarka, Almanya, Hollanda, İsviçre ve Doğu Avrupa’daki çeşitli ülkelerden gelen 94 başvurucu arasında eşit olarak paylaştırılacak ilk etapta 20 milyon dolar ödenecek.
Ülkenin 1970’lerdeki bağımsızlık savaşının gazilerinin önderlik ettiği şiddet yanlısı kalabalıklar tarafından, değerli tarım arazilerinin çoğunluğuna sahip olan beyaz çiftçiler çiftliklerinden zorla çıkarıldı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, dayak ve tecavüz gibi olayların da yaşandığı şiddet olaylarında bazı çiftçiler ve işçiler öldü veya ağır yaralandı.
Gıda üretimi
El koymalar ticari çiftçiliği ciddi şekilde etkiledi ve önemli bir bölgesel gıda üreticisi ve ihracatçısı olan ülkeyi bağışçılardan yardım almaya zorladı.
Zimbabve’nin tarım sektörü son yıllarda toparlanma kaydetti, ancak şu anki en büyük zorluk son kuraklıklar.
Yerel çiftçilere ödenen tazminat, Mugabe hükümetinin sömürge döneminde Zimbabve’nin siyah çoğunluğundan gasp edildiğini söylediği topraklar için değil, binalar, kuyular ve sulama ekipmanları gibi altyapı için.
Ancak yabancı yatırımcıların mal varlığını korumayı amaçlayan anlaşmalar kapsamında yer alan yabancılara hem arazi hem de altyapı için ödeme yapılacak.
Yıl sonuna doğru bekleniyor
Maliye Bakanı Ncube, ödemelerin 2024 yılının son çeyreğinde yapılmasının beklendiğini söyledi.
Zimbabve, 21 milyar dolarlık borcunu yeniden yapılandırmak için 2022’den bu yana Afrika Kalkınma Bankası öncülüğünde alacaklılarla görüşmeler yürütüyor ve beyaz çiftçilerin tazminatı konusu sorunlu bir konu.
2020 yılında Devlet Başkanı Emmerson Mnangagwa’nın hükümeti beyaz çiftçilerle bir tazminat anlaşması imzaladı.
Mugabe’nin halk darbesi sonucu istifaya zorlanmasının ardından 2017’de iktidara gelen Mnangagwa, beyaz çiftçilerle etkileşim kurmaya çalıştı ve hatta onları yeni arazi parçaları için başvuruda bulunmaya teşvik etti.
Artık tüm tarım arazileri devlete ait
Artık tüm tarım arazileri devletin mülkiyetinde ve bu arazileri işgal edenler ancak kiralama yoluyla tarım yapabiliyorlar.
Ancak hükümet, bu ay büyük bir politika değişikliğine giderek, reform programından yararlananların kazandıkları toprakları yalnızca “Yerli Zimbabveliler”e (Siyahi Zimbabveliler) satmalarına izin verme planlarını duyurdu.
Bu hamle, özellikle siyasi bağlantıları olan bazı kişilerin, yoksullara yardım amacıyla yapılan toprak dağıtımı kapsamında birden fazla çiftliğin sahibi haline gelmesi ve bundan para kazanabilmesi nedeniyle yaygın eleştirilere maruz kaldı.
